Preventie van lage rugklachten
Het belang van een goed functionerende wervelkolom
Wat zijn in essentie de hogere intelligente functies waarmee de wervelkolom gekoppeld is, naast het feit dat het uit botten bestaat die rond het zenuwstelsel gewikkeld zijn en dat beschermen?
- Houding
- Pijncontrole
- Sturing ledematen
- Evenwicht
- Attentie
Houdingscontrole verloopt grotendeels onbewust en wordt aangewakkerd door de receptoren in en rond de centrale gewrichten en diepe spieren van de rug. Je kan je houding natuurlijk aanpassen door de oppervlakkige spieren waarmee je de stand van je rug kan veranderen en je kan er hierbij voor zorgen dat je de natuurlijke krommingen van de kolom kan aannemen waardoor dit samenspel maximaal wordt benut zoals in de vorige editie uitgelegd werd. De optimale werking van elk bewegingssegment is hierbij van cruciaal belang.
Het meest krachtige mechanisme om pijn te onderdrukken (inhibition) ligt rechtreeks gekoppeld aan de functie van de wervelkolom. Bij gewrichts- en spierdisfunctie ontstaat er overgevoeligheid (facilitation), niet alleen in de spieren en de gewrichten maar ook in de hele regio die er embryologisch en neurologisch mee verwant is.
Er is een diepe onderliggende invloed op wat we de kinetische reflexen noemen in de ledematen. Indien de basiswerking faalt dan krijg je “zachte” neurologische veranderingen in de ledematen. De schouder, elleboog en polssturing verandert en er ontstaan gemakkelijker overbelastingen. Ook heup-, knie- en enkel problemen en tendinopathieën zijn hier dikwijls mede een gevolg van.
De neurologische centra die verantwoordelijk zijn voor het evenwicht bevinden zich hoofdzakelijk in de kleine hersenen. Die centra krijgen de voornaamste input van de evenwichtsorganen in de oren, de spieren en de gewrichten van de wervelkolom bij uitstek en uiteraard ook door visuele input en drukreceptoren op de voetzolen.
Het centraal activatiecentrum (Reticular Activating System) wordt aangewakkerd door centrale input van diepe en centrale structuren in en rond de rug. Deze ingratie in het reticulair activatie systeem is mede bepalend voor alertheid.
Ik heb een zwakke rug, het zit in mijn familie
Lage rugpijn is in de overgrote meerderheid van de gevallen niet erfelijk. Iedereen krijgt in de loop van zijn leven artrose en verlies van de hoogte van de tussenwervelschijven en één of meerdere hernia’s. Uiteraard zijn er erfelijke factoren die bepalend zijn voor de kwaliteit van de ligamenten, de tussenwervelschijven, de gewrichten. Te veel soepelheid zorgt in veel gevallen voor verminderde stabiliteit en belastbaarheid. Overdreven stijfheid heeft dan ook weer nadelige gevolgen voor de functionaliteit van de wervelkolom.
In feite is het veel interessanter om kennis te nemen van alle feiten die belangrijk zijn in de historiek van de problematiek en een onderscheid te maken tussen de factoren die we kunnen beïnvloeden en deze die niet kunnen veranderd worden zonder heel ingrijpend te zijn. De vraag is dan simpelweg: wat kan er wél verbeterd worden en hoe kunnen we de levenskwaliteit gunstig beïnvloeden? Geniet van het voordeel van de twijfel dat er bijna altijd marge tot verbetering is, tot het tegendeel bewezen is.
Het stappenplan
Het loont om lage rugklachten te bestrijden volgens een logisch stappenplan waarbij we beginnen met het uitpluizen van alle belangrijke feiten uit de geschiedenis en alle onderzoeken die eventueel al gebeurden. Het eerste wat elke specialist in de materie te doen staat is een selectie maken tussen de problemen die verder onderzoek vereisen, naar aanleiding van alarmerende elementen uit de vraagstelling, de “rode vlaggen”. Dit zouden we de “triage” kunnen noemen.
Na de “triage” en zonder “rode vlaggen” (eerder uitzonderlijke oorzaken voor rugklachten die urgente medische zorg vereisen) dienen we, voor de overgrote meerderheid van de patiënten, de lont uit het kruitvat te trekken. Verschrikkelijk veel pijn hebben betekent niet per definitie dat er heel veel schade is.
Er zijn twee uitersten in de reacties die we kunnen hebben op extreme pijn. De eerste die veel voorkomt is complete paniek (“catastrophizing” genoemd in de wetenschappelijke literatuur).
Herken je jezelf hierin? Je kan dan al raden wat je zelf zou doen… Vooral niet veel bewegen en elke houding die de pijn zou kunnen uitlokken vermijden en ook vanalles beginnen lezen en opzoeken over rugklachten en er alles aan doen om die pijn zo snel mogelijk de kop in te drukken, desnoods met één of meerdere paardenmiddelen.
Misschien herken je eerder deze reactie…Mij krijgen ze niet klein! Het is vanzelf begonnen en het moet vanzelf weggaan. De pijn doorbreken, negeren en ontkennen. Ik ga dit zelf onder controle krijgen door oefeningen te doen, te rekken en te strekken, al dan niet ondersteund met medicatie of injecties.
De juiste houding is eerder eerst eens keihard vloeken, maar dan accepteren dat je een tijdelijke beperking hebt en berusten in de overtuiging dat je, mits een goede begeleiding, over een periode van gemiddeld 4 tot 6 weken 50 tot 80% beterschap zou moeten kunnen bekomen.
De volgende logische stap is de werking van de wervelkolom evalueren en de gerelateerde functiestoringen verhelpen door middel van manipulatie, eventueel aangevuld met ontstekingsremmers (gegradeerd toegepast onder begeleiding van de huisarts), ergonomisch advies en aangepaste oefentherapie (onder begeleiding van een kinesitherapeut die hiermee vertrouwd is).
Gewoonlijk is het pas daarna aangewezen om je te laten injecteren. Ook daar zijn er verschillende gradaties die kunnen overwogen worden in samenspraak met een specialist, meestal toegepast in een ziekenhuis. Operatief ingrijpen blijft uiteraard liefst de laatste oplossing in nood. Begrijp mij niet verkeerd. In deze beschrijving van de “flowchart” die gehanteerd wordt, volgens regels die steunen en aangepast worden gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, is het op elk moment mogelijk dat er shortcuts zijn. Soms is het onmiddellijk duidelijk uit de anamnese (= wat je aan de dokter vertelt over de ongemakken) en het onderzoek dat een operatie onvermijdelijk is en dan worden de tussenstappen overgeslagen.
De “carte blanche” tijden zijn voorbij
In eigen boezem kijken is een gezonde eigenschap. Een specialist in de eerste lijn herken je aan het feit dat hij dat voortdurend doet en zichzelf strenge beperkingen oplegt voor wat de behandeltermijn en de frequentie betreft. Hij maakt op elk moment een interactieve inschatting van de graad en de ernst van het probleem voor zichzelf…op een schaal van 1 tot 10, net zoals bij die van Richter (schaal voor aardbevingen). Communiceren en samenwerken, niet alleen met de patiënt en zijn familie, maar ook met de behandelende artsen, is in dit stadium heel belangrijk en stelt niet alleen gerust maar verkort ook de weg naar duurzaam herstel.
Een rugprobleem met een graad van 1 op 10 is gewoonlijk vlot behandelbaar en kan soms met één of twee manipulatieve behandelingen definitief soelaas brengen. De kenmerken zijn dat er gewoonlijk geen trauma aan voorafging en dat het recent opgekomen is. De graad van pijn is daarbij niet zo belangrijk als je als patiënt op dat moment zou denken. Het komt dikwijls voor zonder duidelijk aanwijsbare reden en door een banale beweging of zelfs gewoon zonder enige gekende aanleiding, bij het wakker worden.
Bij een graad van 10 op 10 is er geen hoop op herstel en dan spreken we van “eindstadium” pathologie waarbij enkel nog ingrijpende behandelingen overwogen worden.
Het is niet onjuist of ongebruikelijk om die inschatting van de graad aan te passen in de loop van de behandeling. Soms blijkt dat een probleem niet vordert zoals het hoort. Gelukkig blijkt ook soms dat iets sneller opgelost geraakt dan aanvankelijk verwacht. In die zin is de therapie ook diagnostisch. Als een manipulatie op een bepaald wervelniveau de klachten gunstig beïnvloedt dan helpt dat te verklaren wat de oorzaak van het probleem is. Soms wordt een gerichte infiltratie met een tijdelijk verdovend middel (zoals bij verdoving van de tandarts) gebruikt om te zien of de symptomen hierdoor even verbeteren.
Gelieve in acht te nemen dat artrose, hernia’s en andere zaken waar je als patiënt niet vrolijk van wordt, feiten zijn die je nadien toch maar best naast je neer kan leggen met de bedenking dat je je vooral moet richten op het potentieel tot herstel. Toegegeven, hoe meer pathologie, hoe smaller het “pijnvrije pad” wordt. Geef jezelf vooral het voordeel van de twijfel dat je nog herstel kan verwachten, tenzij het tegendeel bewezen is en je “uitgeprocedeerd” bent. Val niet door de mazen van het net en overweeg manipulatie in een vroeg stadium. Je wordt daarbij niet “gekraakt”, je gewrichten doen dat zelf geregeld trouwens ook spontaan in andere dagdagelijkse omstandigheden. De termen “kraken, kraker” komen uit de volksmond en maken elk ernstig gesprek op die basis onmogelijk. Impliciet wordt er amateurisme en potentieel tot schade mee gesuggereerd, terwijl een deskundig uitgevoerde manipulatie door een specialist in de materie, per definitie nooit flirt met de grens van trauma.
Torsiemoment neutraliseren, dé manier om je wervelkolom in topvorm te houden
In de vorige editie van Pluim hebben we geleerd hoe we onze rug resistent kunnen maken door eenvoudige aanpassingen te doen in de manier waarop we scharnierpunten inzetten om de wervelkolom de maximale stabiliteit te verlenen, op de meest kost-efficiënte manier, conform de kennis die we putten uit biomechanica. Torsiemoment is een biomechanische term om een soort belasting te beschrijven die onder bepaalde omstandigheden ernstige acute pijn en soms ook schade kan teweegbrengen.
Zonder teveel in detail te willen treden, torsiemoment is niet hetzelfde als torsie. Torsie gaat niet altijd gepaard met veel torsiemoment en torsiemoment kan ontstaan zonder enige zichtbare torsie. Soit, het moest er eens uit, het heeft voor dit onderwerp verder geen belang. Hoe je praktisch gezien de angel uit draaibewegingen onder belasting haalt is het belangrijkste.
Kort uitgelegd hoe we maximale stabiliteit en de gunstigste belastingsomstandigheden verkrijgen met de minste moeite
- Je bekken en je wervelkolom moeten één geheel vormen. Koppel je die twee van elkaar los dan creëer je een zwakke rug want de spieren die aan het bekken vastgehecht zitten, zijn betrokken in het stabiliseren van de rug
- Wanneer je je schouders draait, moet het bekken VOLLEDIG synchroon meedraaien.
- Dat kan alleen als je je gewicht verplaatst naar het been waarnaar je draait óf wanneer je je helemaal draait naar de last toe.
- Bij het verplaatsen van je gewicht naar het been waarnaar je toe draait, is het die heup die de torsie draagt en niet de wervelkolom.