Duizeligheid. Een delicaat evenwicht waarbij chiropraxie kan helpen.
Een complex samenspel
Duizeligheid, we hebben het allemaal op de één of andere manier al wel eens ervaren. Meestal is het heel tijdelijk en kunnen we het “plaatsen”. Erger wordt het als ze niet meer “verklaarbaar” zijn en de symptomen heel hevig worden en zelfs incapaciterend, zoals in het geval van vertigo. Door een simpele beweging, nogal dikwijls specifiek naar een bepaalde kant of in een bepaalde richting, wordt een hevige reactie uitgelokt vanwege de onterechte perceptie van rondtollen. Het rondtollen is dan gewoonlijk in een specifieke en voorspelbare richting, maar zó hevig dat de persoon in kwestie niet kan staan en daar heel misselijk van wordt of moet braken.
Mogelijke oorzaken van duizeligheid
Grosso modo kunnen we stellen dat problemen met bloeddruk (zowel een te lage bloeddruk als een te hoge bloeddruk met verminderd aanpassingsvermogen van het vaatstelsel) vooral aan de basis liggen van orthostatische hypotensie. De symptomen zijn vrij herkenbaar: ijlheid, zwart zien voor de ogen of zelfs een kort moment van bewustzijnsverlies door snel recht te komen na het hurken of het liggen. Dat kan ook uitgelokt worden door wat we een Valsalva maneuver noemen, door uit te ademen tegen een gesloten luchtweg. In dat geval worden de hersenen minder doorbloed doordat het bloed niet snel genoeg naar boven gestuwd wordt tegen de zwaartekracht en/of de traagheidskracht in.
Bij jongere mensen komt het geregeld voor dat er een vorm van duizeligheid optreedt die beschreven wordt als ijlheid, lichthoofdigheid of een dreigend gevoel van het bewustzijn te zullen verliezen. In bepaalde gevallen gaat dat gepaard met een druk op de borstkas, tintelingen in de vingers en de indruk van er niet helemaal meer bij te zijn en soms ook regelrechte paniek. We mogen die patiënten gewoonlijk geruststellen, zeker wanneer die klachten zo goed als verdwijnen bij inspanning. Hyperventilatie komt heel dikwijls voor in deze subtiele vorm en wordt meestal niet door de persoon in kwestie opgemerkt behalve wanneer er eens doorgevraagd wordt over stress, vermoeidheid, veel geeuwen en zuchten, verminderde slaapkwaliteit.
De ziekte van Menière mag dan niet onmiddellijk levensbedreigend zijn maar de combinatie tussen tinnitus, vertigo en gehoorverlies kan slopend zijn en beukt in op de levenskwaliteit. Eén van de mogelijke oorzaken is een virusinfectie of een auto-immuunziekte die schade veroorzaakt in het binnenoor.
De symptomen van draaiduizeligheid of regelrechte spinning zijn in die mate ingrijpend dat zo goed als elke patiënt, die daaronder lijdt, onmiddellijk medische spoedhulp vraagt. Een aanval van vertigo duurt typisch niet zeer lang maar is zo’n ingrijpende ervaring dat de persoon in kwestie geneigd is van er alles aan te doen om die te vermijden door heel voorzichtig te zijn met draaibewegingen. Het ironische in dit geval is dat het net goed is om zo’n aanval uit te lokken. In feite is het niet anders dan zeeziek zijn of landziek. Het is vooral voor de kleine hersenen een hele taak om alle input van buitenaf te verwerken. Je ogen zien de omgeving, je middenoor registreert de invloed van de zwaartekracht, de subtiele vertragingen en versnellingen in verschillende richtingen en ook de relatieve positie van het hoofd, je voelt de vloer onder je voeten. Toen we rechtop begonnen te lopen tijdens de evolutie gingen we de uitdaging aan tegen de zwaartekracht en er is geen weg terug. Sindsdien behoren onze cerebellaire en vestibulaire centra tot de meest performante uit de grote evolutie en het ontstaan der soorten. We zijn dé bipedale evenwichtskunstenaars bij uitstek…als het orkest goed gedirigeerd wordt.
Vertigo en duizeligheid zijn vaak goed behandelbaar met chiropraxie
Om te weten hoe we die “verzwakte en falende” evenwichtscentra een helpende hand kunnen toesteken zijn er verschillende invalshoeken. De eerste regel, nadat alle andere mogelijke oorzaken naar onder gezakt zijn in de lijst van differentiële diagnoses, is…use it or lose it; lok het uit. Net zoals bij zeeziekte is training de beste remedie. Doe toch wat je nu mijdt als de pest. Als je een aanval kunt uitlokken door te draaien in bed op een bepaalde manier, dan is dat jouw oefening. Ben je bang om naar links boven te kijken? Doe dat dan zittend op de rand van het bed en laat je dan naar links vallen en bekom dan rustig door op je rug te draaien en je therapie is begonnen. Wijk je geregeld naar links af bij het stappen? Kijk dan van links boven naar rechts onder (zonder het hoofd te draaien) terwijl je veilig op een stoel zit, want dat is ‘fitness’ voor het linker cerebellum (en vice versa voor rechts). Je vindt hier een link naar een YouTube film over het Epley.
We hebben het nog niet uitgebreid gehad over het meest veranderlijke systeem dat de functie van het cerebellum beïnvloedt. De gebieden die bepalend zijn voor het evenwicht krijgen uitgebreid input uit de centrale en diepe gebieden van de wervelkolom. Zowel de spieren als de gewrichten sturen reflexmatig en autonoom voortdurend info naar de zenuwcentra die ons bijstaan in proprioceptie, kinesthesie en evenwicht. Het is het meest dynamische systeem en het werkt 24/7. De functie van het bewegingsstelsel kan echter veranderen als gevolg van trauma, maar vooral ook door repetitieve bewegingen, fout gebruik en stress. Reflexmatige werking, per definitie onbewust, heeft grote voordelen maar ook nadelen. Je verliest stabiliteit, houdingscapaciteit en evenwicht zonder dat je het goed beseft. Gelukkig bestaat er een methode om de reflexwerking van de kleine spieren aan te passen door ze te laten “schrikken” door middel van een stretchtechniek die sneller gaat dan de storende beschermingsreflex. Meteen heb je dan als therapeut – chiropractor - een kort moment van “vrij spel” om het onderliggend gewricht in werking te herstellen en een belangrijke factor die bijdraagt tot het probleem van vertigo, te verhelpen. Chiropraxie kan gezien worden als differentieel diagnostisch. Als het de juiste therapie is worden de klachten zo goed als vanaf dag één beïnvloed. Dan weet je dat je een voet tussen de deur hebt. Na 6 weken horen de klachten dan al voor ongeveer 80 % verbeterd te zijn.
Een “valaanval” of “drop attack” mag nooit worden genegeerd en vereist verder onderzoek om een oorzaak te vinden. Het komt typisch voor bij het staan of stappen waarbij de persoon plots om onverklaarbare reden op de grond valt maar zich alles toch nog herinnert. Er treedt geen bewustzijnsverlies op. Zelfs als de persoon niet gewond geraakt is door de val moeten er toch stappen ondernomen worden; tot er een diagnose kan gesteld worden. Het is heel belangrijk om veel vragen te stellen over de omstandigheden net vóór en na de val. De alarmbel gaat helemaal af wanneer er een “Voorbijgaande Ischemische Aanval” (VIA of Transient Ischemic Attack) optreedt door een korte en omkeerbare onderbreking van de bloedcirculatie in de hersenen. Dit is dé voorbode van een beroerte en de boodschap is…wees SNEL: “F A S T” (Face-Arm-Speech-Time). Treedt er aangezichtsverlamming op bij het glimlachen? Is er verzwakking van een arm of zijn er tintelingen? Zakt één arm weg bij het voorwaarts strekken van de armen? Praat die persoon onduidelijk? Indien ja, TIME to call 112! Onderbreking van de bloedcirculatie in het achterste gedeelte van de hersenen (Vertebrobasilar insufficiency) zal bijna altijd voorafgegaan worden of gepaard gaan met duizeligheid, syncopes en vertigo. Door grondige vraagstelling en klinisch onderzoek kan er alvast besloten worden tot spoedopname, zeker indien er “harde” neurologische veranderingen optreden, zoals bijvoorbeeld dubbel zicht of gezichtsverlies, moeilijk slikken of praten.
Dan zijn er nog de mensen die hun “voeten niet meer voelen” maar wel nog “gevoel hebben in de voeten”. Dat kan verklaard worden door een verlies aan een type gevoel dat proprioceptie genoemd wordt (zelfwaarneming of positiezin) en dat moet onderscheiden worden van het verlies van het oppervlakkige gevoel op de huid, dat door geheel andere zenuwbanen geleid wordt. Dat eerste komt voor wanneer er druk ontstaat op zenuwbanen die achteraan gelegen zijn in het ruggenmerg en dat zien we bij mensen met diabetes of bij een vernauwd centraal kanaal in de rug. Heel moeilijk om uit te leggen aan je arts! Je voelt niet waar je voeten zijn maar je voelt alle andere sensaties zoals zacht gevoel en pijn? Die mensen kijken voortdurend naar hun voeten bij het stappen, ze vinden dat ze op watten lijken te lopen maar ze worden niet gewaar of hun tenen nu geplooid of gestrekt zijn.
Nog nooit last gehad van al die symptomen? Eens kijken of je dit al eens meemaakte…je zit in een stilstaande trein en plots lijkt het alsof jouw trein in beweging komt. En dan pas merk je dat het de trein naast je is die net vertrekt….